Anigu sidiibaan ahaye adinkaa isoo gaaray: Maxaan ka baran karnaa doodda Sheekh Bashiir Shiil iyo Cabdirisaaq Xirsi

Waxaa ayaantaan socotay dood u dhaxaysay labo wadaad oo Kanada ku wada nool. Labadan sheekh fool ka fool uma aysan wada hadal balse waxay isugu jawaabayeen muuqaallo duuban. Doodda u dhaxayso labada sheekh waxay ku saabsantahay in muslimiinta ku nool waddamada Galbeedku ay guryo ku qaadan karaan nidaamka dulsaarka (ribada) ee wax lagu kala iibsado  marki la joogo waddamadaas.

Sheekh Cabdirisaaq ayaa qabo inay dadkaasi u bannaantahay in guryaha lacag ay ku gataan ay ka daynsadaan bankiyada dulsaarka qaato. Sheekh Bashiir wuxuu leeyahay sinnaba uma bannaana in qof muslim ah uu ribo qaato ama bixiyo.

Mas'alada waxay tahay, kan ku saxan iyo iyo kan khaldan midna anigu xaq uma lihi inaan ka hadlo waayo aqoonteed ma lihi. Hasa ahaatee waxaa ii muuqatay inay jiraan casharro muhiim ah oo ka baxsan mas'alada taaso ka muuqato qaabka wax u socdaan. Labo arrimood ayaan hoos kusoo qaadi.

Isbaddalka ku dhacayo bulshada Soomaaliyeed ee qurbaha timid

Soomalidu xooggeedu wuxuu qurbaha yimid wixii ka danbeeyay burbukii dalka. Waxaa waddamadi la tagay loogu yimid muslimiin kasoo jeeddo qaaradda Aasiya oo dalalkaas sii dagannaa muddo qarniyaal gaartay. Sooaamlida oo ahayd dad aan lasoo noolaan umado kale, hal mad'hab haysto mid kalana aan waligeed arag warna aan u hayn nolosha ka jirto dhulka ay yimaadeen ayaa la yaabtay hab dhaqanka dadka ay u yimaadeen ee muslimiinta shaaganayo haddana ku kacayo waxyaabo diintu diidday sida ay soomaalidu la ahayd. 

Waxaa ka mid ahaa, labiska gabdhaha oo meelaha qaar aadan kala garan karin gaaleeyda iyo muslimadda. Arriintaan labiska soomaalidu waa ku dhagtay wayna ku guulaysteen in sideey ku yimaadeen ku noolaadaan. Dhowr arrimood ayaa suurogaliyay in soomaalidu xijaabka u shaqeeyo. Midda koowaad waxay lasoo kulmeen waqti isbadal xagga isgaarsiinta ah ay aad u kobcaysay taasoo suuragalisay inay dadku bartaan jiritaanka dhaqamo kale.

Labo, dhulka waxaa kusii noolaa muslimiin soo maray dhib badan, cunsiriyad iyo haybsooc ay aad ooga soo dagaalameen. Soomaalidu waxay timid dhul la carro gadiyay oo abuur diyaar u ah iyaga ayaana noqday kuwii ku abuuray xijaabka. 

Hasa-yeesshee waxaa jiro meelo la dhaafi waayay. Waxaa ka mid ah mas'alada maanta dooddeedu nagu billaabatay. Soomaalidu ribada aad ayay u neceb tahay. Qofka soomaaliga ee danbi kasta ku jiro wuxuu ku dhihi guri ribo aan ku qaatay seexan mahayo. Waxay aad oogu canbaaryn jireen muslimiinti loo yimid inay ribo ku nool yihiin, aad ayayna ooga fogayd caqliga soomaaliga in ay arki doonaan wadaaddo soomaaliyeed oo leh guryaha ribada ah qaata. Maxaa is baddalay?

Soomaali Galbeedka ku cusbayd ayaa magaalo ugu soo dagay mid kaloo soomaali ah oo burburki ka hor qurbaha yimid. Waxba kuma uu darsado, waa nin iska aamusan, sheeko badan aan aqoon, waxa ay ka sheeyaanna aan xiiso u qabin. Waxay u aqoonsadeen inuu yahay nin xanuunsan oo madaxa looga jiro.

Muddo ka dib ayay arkeen ninki oo ay isfahmayaan. Waxay ku dhaheen hebalow baryahaan waad fiicnaatay oo dadki ayaad soo dhex gashay. Wuxuu ku yiri "anigu sidii baan ahaye, adingaa isoo gaaray" oo sidaan ahaa noqday sidaas ayaa keentay inaan is fahanno oo aan israacno.

Waxaan ula jeedaa waxa hadda doodda keenay waa inaan ka daba tagnay muslimiinti naga horraysay. Waxaa na gaaray kulaylki gaaray ee ku qaaday waxaan u arakaynay xumaanta. Waa calaamad tusaysaa isbadalka xagga dhaqanka ah ee ku dhacayo soomaalida qurbaha timid. Sanadaha soo socdo waxaa xaqiiq ah in la arki doono arrimo kale oo badan oo aannan maanta caqli gal nala ahayn innaago caadi u aragno.

Waxaa lagama maarmaan ah in lagu baraarugo isbadalka ku dhacayo bulshada soomaaliyed ee qurbaha ku nool sidaas darteed loo wajaho sida badbaadadu ku jirto. Waxaan aaminsanahay inaysan dhici doonin laga guuro Galbeed oo loo wada noqdo Soomaaliya. Sidaa darteed waa in la helaa xal kale oo aan ahayn ha la guuro iyo waddamo kale ha la aado.

Dhibta hoggaan la'aanta iyo muwaafaqo la'aanta

Qodob labaad oo iiga soo baxay doodda ayaa ah dhibka uu leeyahay hoggaan la'aantu. Taasi maahayn mid qariib ah iyo mid aan moogayn, haddana mar walba oo aad aragto saamaynta ay leedahay xanuun kale ayay kugu noqon. Mas'alada culimadu ka doodeen waa mid ka weyn wax ay labo nin cajalo isku dhaafsafdaan.

Waa arrin saamayn adduun iyo mid aakhiro ku yeelan karto malaayiin muslimiin ah. Waa rrin cadaab iyo ciqaab waaro u kaxayn karto malaayiin qof. Sidaa darteed maahan mid labo isaga jawaabi karto. haddii uu jiri lagaa hoggaan suuban iyo is maqal, waxaa dhici lahayd in la dhiso golo fuqaho oo loo nocdo marki ay yimaadaan dhibaatooyinka noocaan ah.

Golahaas ayaa noqon karaa midka ka niqaasho, baaro waqti badanna galiyo mushkilada taagan ugu danbayna fatwo kasoo saaro. Fatwada golaha kasoo baxdo waxay noqon lahayd mid lagu kalsoonaan karo dadkana aakhiro cudur-daar u noqon karto.

Nasiib-darro dhibka nagu dhacay saamaynta ugu badan wuxuu ku yeeshay culimadi oo mid mid ogal laga waayay. Taas waxay qiil siiyay inuu qof walba oo dhowr xadiis barto isu maleeyo faqiih farahana uu la galo masaa'il uusan aqoon iyo awood midna u lahayn ka hadalkooda. 

Ilaah baan waydiisannay ilaalin iyo badbaado

Ibrahim Aden Shire

ishire86@gmail.com

kala soco: https://ibrahim-shire.blogspot.com/