Doodadda
maqaamka Muqdisho maahan mid nagu cusub.
Ilaa maalinti maamul goboleedyadu dalka ka bilowdeen, reer Muqdisho waxay u
halgamayeen in magaaladu maamul goboleed noqoto. Ree Muqdisho ayaa ku doodayo
in caasimaddu mudan tahay inay noqoto maamul la
mid ah Jubbaland iyo Koofur-Galbeed. Waxaa is waydiin leh waxa uu ku
dhisan yahay rabitaankaan?
Anigu
shaqsiyan waan fahmi waayay. Siyaasi darajada ugu sarrayso ee uu gaaro waa
madaxweynenimo, magaalana maqaamka ugu sarreeyo ee gaarto waa caasimadda
dalkeeda. Madax meel ka sarrayso oo la salaaxo ma jirto, muqdishana madixi ayay
joogtaa ee xagee u socotaa?
In
badan waxaa lagu doodaa, haddii Banaadir
maamul goboleed noqdo wuxuu noqon maamulkaas sida maamullada kale sidaa darteed
wixii kasoo baxo dakaddeeda, ayrapoorkeeda iyo canshuuraha laga qaado dadkeeda
iyada kaligeed ayaa cuni.
Ma
is waydiinnay in sababta ayrapoorka Xamar iyo dakaddeedu lacagta badan u soo
saaraan inay tahay maqaamka caasimadnimo ee ay haysato? Lacagta badan ee soo
gasho soo maahan mid ay dhaliyeen
tobannaanka kun ee kasoo haajiray goballada dalka iyagoo daba socdo dowladda?
Waxa camiray huteelada soo maahan dadka dalxiiska iyo ku dakaynta caasimaddooda
dalal kale ooga yimid?
Maxaa
loo aadi la’yahay Kismaayo iyo Baydhabo oo Xamar loogu hormaraa? Ma karaamo aan
magaca caasimadda ee ku dhacay aan ahayn ayay leedahay? Waxa dhulkeeda qaaliga
ka dhigay soo maahan magaca caasimadnimo? Baal aan sawiranno iyadoo lagu
heshiiyay in Baadir ismaamul laga dhigo Caasimaddana Marko loo raray, waqti
intee la ek ayay Marko Xamar kusoo gaari lahayd? Qiimaha ay caasimad leedahay
reer Cadaado ha la waydiiyo, xanuunka caasimad la baddalayna uu leeyahay iyaga
ha la waydiiyo labadaba iyagaa arkaye!
London iyo Muqdisho
Dalka
Ingiriisku wuxuu u qaab egyahay Soomaaliya. Wuxuu ka kooban yahay afar dal
(gobal): Iglan, Iskootlaan, Welesh iyo Waqooyiga Ayrlaan. Sadexda danbe mid
walba wuxuu lee yahay baarlamaan u gooni ah iyo ismaamul iyo caasimad. Gaar
ahaan Iskootlaan waxay u dhaqantaa sidii waddan madax banaan. Laakiin Igland ma
lahan maamul iyo caasimad u gooni ah. Hasa yeeshee waxaa dagan dowladda dhexe,
waxaana ku taal London oo ah caasimadda guud ee dalka.
London
dadka ku nool wuxuu tirada guud ka yahay 12.5% haddana waxay soo saartaa 22%
dhaqaalaha guud ee Ingriiska oo dhan. Dhaqaalaha ay abuurto London sanad walba
ayaa u dhigma kan ay abuurta Sacuudi Carabiya oo dhan. Bogga BBC-du wuxuu qoray
in London sabad walba dhaqaalaha dalka ku darto 34 bilyan oo gini.
Saas
oo ay tahay, reer Iglan ma dalbadaan ismaamul gooni iyagoo og inay dhaqaalaha
ugu badan waddanka soo galiyaan. Sababta aysan u dalban waxaa ugu badan inay
ogyihiin waxay ku heleen dhaqaalahaas iyo sharafkaas inuu yahay hoggaanka dalka
ee ay London hayso.
Caasimaddu
waa wajiga waddankeeda marar badanna waxay qaadataa magaca waddankeeda.
Tusaale, waxaad maqli war tabiye leh “isfahamwaaga ka dhaxeeyo Muqdisho iyo
Nayroobi…”. Halkaan dalalki Soomaaliya iyo Kenya waxaa matalayo Muqdisho iyo
Nayroobi. Marnaba ma dhici karto inay matalaan Boosaaso iyo Mombaasa. Ree
Iglaan taas ayay fahamsan yihiin una doorteen in Weelish maamulkiisa la gooni
noqdo koodana kula daarto. Haddaba reer Muqdisho maxay ooga cararayaan
ahaanshaha hoggaanka Soomaaliyeed oogana door bidayaan inay noqdaan xaafad beel
u oodan illeen maamul goboleed waa un beele?
Araktidayda
Waxaa
la yiri markii Eebe uumay xoolaha ayaa geel ku dooday in wax la dheeraysiiyo
xoolaha kale. Alle ayaa ku yiri dheerar ayaan ku siiyay oo ari iyo lo’ba adaa
ka dheereeyay. Geel waa soo laabtay oo wuxuu yiri wax kale iigu dar. Waxaa lagu yiri kurus
ayaan kuugu daray oo ari iyo la’ba aysan lahayn. Maalmo ka dib ayuu haddana soo
laabtay aw geel wxuuuna yiri iguma filna ee wax kale iigu dar. Eebe ayaa u carooday
oo ku yiri dhug iyo dhukaan ayaan kuugu daray, sidaas ayaana labo cudur oo aan
ku dhicin xoolaha kale geel loogu gaar yeelay.
Waxaan
kaga jeedaa, wixii sharaf iyo xoolo Soomaali lahayd Xamar ayaa la isugu keenay.
Aqoonyahanno badan ayaa qabo in wixii burburiyay Soomaaliya ay ka mid ahayd
dhaqaalihi iyo xafiisyadi dowladda oo hal meel lagu soo aruuriyay. Tii ayada
ahayd waxba lagama baran oo ilaa maanta xafiis walba iyo xigtii soo dhacdaba
Xamar lama dhaafin.
Saas
oo ay tahay dood ayay sii qabtaa, marka waxaa ila quman in dad weynaha Banaadir
afti laga qaado lagu waydiinayo kay rabaan caasimad iyo maamul goboleed. Haddii
ay doortaan midda danbe, waxaan qabaa in dowladdu aqbasho waqtina loo qabto ay
ku raadsato caasimad aan maamul goboleed hoos imaan.
Si
taas loo helo, ha loo soo bandhigo magaalooyinka Soomaaliyeed ee aan xudduudaha
ku oolin, tartanna ha galaan, maamulki aqbalo inuu bixiyo caasimad ka badax
bannaan maamulkaas ha la qaato hana loo guuro muddo cayiman qiyaas ahaan toban
sano gudahood. Tusaale, haddii ay Baydhabo ku guulaysato inay noqoto Caasimadda
dalka, way ka madax bannaanaan Koofur-Galbeed, waxaa loo diyaar garoobi inay
xafiisyada dowladda tartiib-tartiib loogu wareejiyo.
Ibrahim
Aden Shire
Kala
soco: https://ibrahim-shire.blogspot.co.uk/
Comments
Post a Comment