Skip to main content

Maxaad ka Taqaan Iclaankii Belfour (Belfour Declaration).

                                                                                     
                                                   
                                                                                   
                                          
                                                  

Maanta oo ahayd 02/11/17 waxay ku beegnayd boqol guuradii heshiishki la baxay Belfour ee gogal xaarka u noqday guumaysiga Falastiin. Hadaba muxuu ahaa heshiiskaan, yaa galay, maxaa looga dan lahaa, maxaase sabab u ahaa?

Waxay maxay Belfour Declaration?

02/11/1917ki waxaa lagu dhawaaqay ballan qaad ay dowladda Ingiriisku u samaysay Yahuuddi Yurub ku noolayd. Ballan qaadkaan ayaa ahaa in Yahuuda loo samayn doono dhul ay iyagu leeyihiin oo laga siin doono Falastiin. Iclaankii waxaa akhriyay wasiirki arrimaha dibadda ee Ingiriiska Arthur Belfour, magaca Belfour halkaas ayuu ka yimid.

Iclaankaan ayaa gogal xaar u ahaa barakicintii lagu sameeyay dadka reer falastiin sanadki 1948di marka la aasaasay dowladda Yahuudda. Marki lagu dhawaaqay Iclaankaas, yahuudda dagan Falastiin waxay 10% ka ahayd dadki dhulkaas ku noolaa. Marki Iclaanku dhacay sanadihii ka danbeeyay waxaa si hoose loo billaabay daad-guraynta Yahuuddi Yurub ku noolayd. Intii u dhaxaysay 1922di iyo 1935ki, Yahuuddu waxay noqotay 27% tirade dadka Falastiin. Sidaas ayaana lagu waday ilaa ay halmar Carabti oo huruddo ay ka hoos kaceen.

Yaa Galay heshiiska?

Sidaan soo xusnay soo jeedinta iyo howl galinta heshiiska waxaa lahaa Ingriiska. Laakiin waxaa jiray dowlado kale hoos kala ogaa la’aantoodna uusan suura galeen. Wadamadaas waxaa ka mid ah Faransiiska iyo Maraykanka.

Maxaa looga dan lahaa?

Waxaa si weyn loo rumaysan yahay in qorshuhu ahaa in la dhiso dal u gooni ah yahuudda inkastoo aysan warqadda ku cadayn. Waraaqda la akhriyay waxaa lagu qoray in Yahuudu la siin doono dhul ay u aqoonsadeen dhul hooyo balse taasi way ka duwan tahay waxaa loo dhisi dowlad. Dhul hooyo wuxuu noqon karaa dal aad ku nooshahay laakiin adigu aadan maamulin. Hasa yeeshee waxaa la rumaysanyahay in si kas ah warqadda qaabkaas loogu qoray, sababtoo ah haddii lagu cadayn in dowlad Yahuud leedahay Falastiin laga dhisayo dhib badan ayaa dhici lahaa. Sidaa awgeed waxaa lagu dhaqaqaay qaab qarsoon oo dadka intiisa badan aan dareen galin.

Ingriiska maxaa dan ugu jiray inuu Falastiin Yahuud siiyo?

Jawaabta su’aashaan lama hubo waayo ciddi falka samaysay si cad oogama aysan jawaabin ilaa maantana ma sheegin. Laakiin taariikhyannada iyo ilo xog-oghaal ayaa sheegay dhowr arrimood oo is biirsaday inay sabab u ahaayeen. Kow, madaxda Ingiriiska waxaa ku jiray rag Yahuud ahaa oo awood badan ku lahaa talada, inay iyagu gadaal ka riixeen ayay u badan tahay. Labo, waqtiga Iclaanku dhacay waxaa socday dagaalki koowaad ee aduunku Ingriiskuna qayb ka ahaa. Waxaa la sheegay in Ingriisku rabay inuu Yahuuda raali galiyo si ay culays u saaraan waddamadi Yurub iyo Maraykanka ee dagaalka qaybta ka ahaa si aysan dagaalka ooga bixin. Waddamaas waxaa awood badan ku dhex lahaa Yahuudda.

Sadex, Falastiin waxay ahayd dhul aad ugu muhiim ah danaha Ingriiska. Inuu ku yaal dhul masiixiyadda muqadas u ah ka sakow, Maamulidda Falastiin waxay muhiim u ahayd gacan ku haynta marinka Suweyn iyo Masar. Waqtigaas Masar Ingiriis ayaa guumaysanayay inuu siidaayana ma uusan rabin. Gacan ku haynta dhulkaas waxaa uu aad muhiim ugu ahaa ganacsigi Ingriiska iyo ilaalinta danihiisa. Ilaa maanta, jiritaanka dowlad Yahuudeed ahmiyad gooni ah ayay u leedahay dowladaha reer Yurub. Xasuusnow, in dagaaladu ka socon jireen xuduudaha Yurub ka hor intaan Carab iyo Yahuud la isku mashquulin.

Saamayn intee la eg ayuu yeeshay Iclaanku?

Wuxuu gogal xaar u noqday abuuridda dowlad Yahuudeed. Marki dowladdi Ingiriisku wareejisay gacan ku haynta Falastiin 1947di, waxaa dhula joogay ciidamo Yahuud ah oo ay sii diyaarisay. Ciidamaas waxay 1948di dhulkoodi ka rareen 750,000 oo Falastiniyiin ah. Si kooban, Iclaankin Belfour waa bilowgii bixintii Falastiin iyo guumaysiga ay ilaa maanta ku jirto. Kuwo badan oo la nooc ah ayay dowladdi guumaystaha Ingiriiksu gashay waxaana ka mid ahaa kay dhullkeena Soomaali Galbeed ku siiyeen Itoobiya.

Ibrahim Aden Shire
https://ibrahim-shire.blogspot.co.uk/




Comments

Popular posts from this blog

Taariikh Nololeedkii Sheekh Maxammed Xaaji Yuusuf

  28/12/2023 waxaa geeriyooday sheekh Maxammed Xaaji Yuusuf oo ka mid ahaa culimada Soomaaliyeed marna ahaa hoggaamiyihii Imaaradii Gedo. Sheekh Maxammed Xaaji Yuusuf Aw Axmed Ismaciil Mubaarak sheekh Cabdiraxmaan sheekh Samantar,  waxaa uu ku dhashay qiyaastii 1938-kii, meel lagu magacaabo Buuro oo galbeedka uga beegan magaalada Caabudwaaq ee gobolka Galgaduud. Sheekha waxaa uu ahaa Marreexaan, Cali Maxammed (Cali-dheere), reer Sheekh reer Mubaarak.  Sheekh Maxammed waxaa uu ku barbaaray guri aqoon iyo Diin. Sida aad ka arki kartaba abtirkiisa aabbihii iyo awooyaashii waxaa ay ahaayeen culimo. Sheekha Maxammed Allaha u naxariisto e (AUN),  waxaa uu Qur’aanka kariim ka ah dhammeeyay isaga oo aad u da’ yar. Intaa ka dib waxaa uu u jeestay barashada caqiidada, fiqhiga iyo Shaaficiga isaga oo kutubtaas ka qaatay aabbihii. Sidii uu dhaqanku ahaa, sheekh Maxammed  waxaa uu xiraystay sannadka markii uu ahaa 1956-kii ilaa 1961-kii  goortaas oo uu cilmi u raadsaday magaalooyinka Beledwayne,

Hal ku dhigga halaagga noo horseeday: "Xoolaha dad weynaha ayaa ganacsi loo baddalay"

Ilaa shalay waxaa baraha bulshada lagu faafinayay in isbitaalki Jaalle Siyaad ee dagmada Garbahaareey loo rogay meel ganacsi. Saaka warki asaga ahaa waxaa qoray qaar ka mid ah mareegyada warfaafinta ee Soomaalida. Dadka qoray warkaan qaar waxay isticmaaleen erayo adag sida 'dhiig miirato', 'furasho' iyo 'boob'.  Inkastoo aan la xariiray qaar ka mid ah dadka qoray farriimahaan aana isku dayay inaan si hoose xal ugu helo warkaan aan salka lahayn, haddana waxaa ii muuqato inuu dhawaqu meel fog gaaray hoos u hadlidna aysan ku filnayn. Sidaa darteed waxaan go'aansaday in si muuqato wax ooga dhaho warkaan oo aan ahayn kii ugu horreeyay ee noociisa ah.  Muxuu yahay Isbitaalka Jaalle siyaad? Jaalle Siyaad waa isbitaal weyn oo ku yaal Garbahaareey. Waxaa dhismihiisa bilowday dowladdii dhexe isagoo qaybo ah ayayna dhacday. dhowr iyo labaatan sano ayuu qabyadaas ahaa oo arigu u xaroon jiray. Waqti aan fogayn ayay gabdho qurbajoog ah isu xilqaameen inay

Maxaa ka run ah warbixinnada foosha xun ee laga qoro Soomaalida Qurbaha?

Warbixin ka ay daabacday Boomerg oo looga hadlay waxtarka muhaajiriinta Maraykan  tago ayaa lagu sheegay in Kiinyaanku yihiin dadka saddexaad ee ugu shaqada iyo waxtarka badan soogalootiga Maraykanka. Gaana oo Afrika ah ayaa qaadatay kaalinta koowaad waxaan labo noqday Bulgeeriya oo Yurub ah. Waxaa sidoo kale toban hore soo galay dalalka Itoobiya oo afar gashay, Masar oo shan gashay, Nayjeeriya oo siddeed gashay iyo Laybeeriya oo sagaal gashay. Toban qowmiyadood ee ugu shaqada badan muhaajiriinta ku nool Maraykanka lix ayaa kasoo jeedda Afrika. Waxaan tobanka hore soo galin Soomaalida. Sidoo kale soomaalidu safka hore oogama jirto muhaajiriinta ugu aqoonta badan. Afrika Masar iyo Natjeeriya ayaa kaga jiro tobanka hore xagga aqoonta. Marka walba oo lasoo hadal qaado Soomaali waxaa lagu xariiriyaa, faqri, burcadnimo, aqoon la'aan, argagixisonimo iyo shaqo la'aan baahsan. Warbixin laga soo saaray waddamada Galbeed oo sawir quruxsan ka bixiso Soomaalida in la helo ma dhacd

Contact Form

Name

Email *

Message *