Skip to main content

Dadka yaa dowlad u ah? Wuxuu na baday Burburki wuxuu na baray baa kasii daran.

                                                                           
Asbuucaan warki iigu xiisaha badnaa waxaa uu ahaa miisaaniyadda 2018ka ee dowladdu soo bandhigtay. Inkastoo aanan helin masaaniyadda oo dhamaystiran, hadana goosgooska lagu soo bandhigay shabagadaha wararka ayaa iigu filnaaday mashquul. Mar walba oo aan akhriyaba xog dheeraad iyo qodobo xiiso leh ayaa ii baxayay. Laakiin waxaan goor danbe ku baraarugay in xiisaha ay ii leedahay miisaaniyaddu aysan dadka u wada lahayn. Sidee?

Marki ay dowladdu soo bandhigto qorhse cusub, waxaa caado noo ahayd in aad looga faalloodo. Muxaafid iyo mucaarad ayaa loo kala safan jiray. Mid aqoon u leh iyo midaan waxbo kala soconba qof walba fakerkiisa ayuu dhiiban jiray. Maqal, muuqaal iyo qoraalba waa lagu wadaagi jiray. Laakiin miisaaniyaddu sidaasi ma noqon inkastoo ay ahayd midda ugu qiimaha badan qorshayaalki aan arkeenay dhawaanahaan.

Waxay ahayd in idaacaduhu ay aad u baahiyaan misaaniyadda sharraxaad dheeraad ahna dadka ka siiyaan. Waxay ahayd in dhaqaalo-yahannadu ka faalloodaan muuhiimadda ay xambaarsantahay iyo sida ay u saamayn doonto howlaha dowladda. Waxay ahayd in shacabku si fog u akhriyaan fahmaanna muhiimadda ay u leedahay miisaaniyaddu.

Shacabku waa dadka ay sida tooska ah u saamaynayso miisaaniyaddu. Iyaga ayaa canshuurta laga qaadaayaa, alaabaha canshuurta lagu kordhiyay qiimaha ku darmayo shacabka ayaa bixin doono si toos ah,  sidoo kale iyaga ayaa dib loogu celinayaa inteeda badan. Sidaa darteed waxay ahayd inay waqti galiyaan si ay dowladdu oogala xisaabtamaan adeegyada bulshada sida waxbarashada iyo caafimaadka.

Oo yaa baahida bulshada xisaabta ku darsado?

Maya saas maahan. Adeegga bulshadu waa xilka koowaad ee dowladda saaran, mana hilmaansana in wixii loo ikmaday ay taasi ahayd. Miisaaniyadda sanadkaan waxaa lagu soo bandhigay lacagta loo qoondeeyay waxbarashada iyo caafimaadka oo waliba la sadex jibbaaray. Tusaale, miisaaniyaddi hore qoondada waxbarashadu waxay ahayd labo milyan labo boqol iyo sodon iyo afar kun, siddeed boqol afarntan iyo todobo doolar ($2234847) halka sanadkaan laga dhigay todobo milyan todobo boqol iyo todobaatan kun, afar boqol iyo siddeetan iyo siddeed doolar ($7,077,488).

Hadaba shacabka maxaa ku dhacay?

Dhibka nagu dhacay ayaa ah in burburkii nasoo maray meesha uu ka saaray shaqadii dowladdu noo qaban jirtay sidaa awgeed inay adeeg noo haysaba ma ogin. Kama sugayno waxbarsho iyo caafimaadka aasaasiga ah, kama sugayno taakulayn iyo gacan qabasho kuweeenna taagta daran kumana aanan tashan inayba xisaabta nagau darayso. Haddiiba ay nagu soo dhacdo inaan xuquuq ku leenahay waxaan ka fakernaa amniga. Inta kale waxaa ka doodno waa yaa wasiirrada noogu jiro iyo kuraas nagu filan beesha ma la siiyay.

Mucaardki maxaa ku dhacay?

Marki maasaaniyad lasoo gudbiyo, cidda kowaaad ee ahayd inay findhicisho waxay ahayd mucaaradka. Waxay ahayd inay toosh weyn ku ifiyaan in dowladdu xil iska saartay bulshada iyo in kale. Waxay ahayd inay si hoose u eegaan in canshuurta dowladdu soo bandhigtay si gooni ah uu saamanayso deegaannada laga soo doortay. Waxay ahayd in qoondoonyinka la soo bandhigay ay ka eegaan in gobollada laga soo doortay ay ku jiraan iyo in kale iyo inay xuuquqda dadkooda raadiyaan.

Taasi ma dhicin. Ugu yaraan si muuqato uma aannan arak inay gadaal wax ka yimaadaanse waa laga yaabaa. Waxaan is iri mucaaradku ma naftiisa kaliya ayuu u doodaa mise iyaguna sida shacabka ayaysanba ogayn in dowladdu xil ka saaranyahay adeegga bulshadu.

Maxaa xal ah?

Waxaa socdo horumar fiican. Tallaabooyin muhiim ah ayaana xagga horumarka loo qaaday. Shacabku laf dhabar ayuu u yahay horumarka dalka. Cidda la hormarinayo waa iyaga. Mustaqbalka loo doodayo waa kan caruurtooda. Dan aan shacabka ahayn oo jiri karto ma jirto sidaa darteed waxaa laga maarmaan ah in shacabku noqdo barta laga cabbir qaadanayo marki la eegayo horumarka uu dalku samaynayo.

Si loo helo shacab udub u ah horumarka waa in la qaadaa olole ballaaran oo shacabka lagu barayo xuquuqda ay dowladda ku leeyihiin, waxa ay tahay inay ka fishaan iyo sida ay ula xisaabtami karaan. Ilaa la helo shacab soo jeedo oo yaqaan waxa ka maqan, danta bulshadu waxay ku jiri liiska danbe.

Ibrahim Aden Shire

Comments

Popular posts from this blog

Taariikh Nololeedkii Sheekh Maxammed Xaaji Yuusuf

  28/12/2023 waxaa geeriyooday sheekh Maxammed Xaaji Yuusuf oo ka mid ahaa culimada Soomaaliyeed marna ahaa hoggaamiyihii Imaaradii Gedo. Sheekh Maxammed Xaaji Yuusuf Aw Axmed Ismaciil Mubaarak sheekh Cabdiraxmaan sheekh Samantar,  waxaa uu ku dhashay qiyaastii 1938-kii, meel lagu magacaabo Buuro oo galbeedka uga beegan magaalada Caabudwaaq ee gobolka Galgaduud. Sheekha waxaa uu ahaa Marreexaan, Cali Maxammed (Cali-dheere), reer Sheekh reer Mubaarak.  Sheekh Maxammed waxaa uu ku barbaaray guri aqoon iyo Diin. Sida aad ka arki kartaba abtirkiisa aabbihii iyo awooyaashii waxaa ay ahaayeen culimo. Sheekha Maxammed Allaha u naxariisto e (AUN),  waxaa uu Qur’aanka kariim ka ah dhammeeyay isaga oo aad u da’ yar. Intaa ka dib waxaa uu u jeestay barashada caqiidada, fiqhiga iyo Shaaficiga isaga oo kutubtaas ka qaatay aabbihii. Sidii uu dhaqanku ahaa, sheekh Maxammed  waxaa uu xiraystay sannadka markii uu ahaa 1956-kii ilaa 1961-kii  goortaas oo uu cilmi u raadsaday magaalooyinka Beledwayne,

Hal ku dhigga halaagga noo horseeday: "Xoolaha dad weynaha ayaa ganacsi loo baddalay"

Ilaa shalay waxaa baraha bulshada lagu faafinayay in isbitaalki Jaalle Siyaad ee dagmada Garbahaareey loo rogay meel ganacsi. Saaka warki asaga ahaa waxaa qoray qaar ka mid ah mareegyada warfaafinta ee Soomaalida. Dadka qoray warkaan qaar waxay isticmaaleen erayo adag sida 'dhiig miirato', 'furasho' iyo 'boob'.  Inkastoo aan la xariiray qaar ka mid ah dadka qoray farriimahaan aana isku dayay inaan si hoose xal ugu helo warkaan aan salka lahayn, haddana waxaa ii muuqato inuu dhawaqu meel fog gaaray hoos u hadlidna aysan ku filnayn. Sidaa darteed waxaan go'aansaday in si muuqato wax ooga dhaho warkaan oo aan ahayn kii ugu horreeyay ee noociisa ah.  Muxuu yahay Isbitaalka Jaalle siyaad? Jaalle Siyaad waa isbitaal weyn oo ku yaal Garbahaareey. Waxaa dhismihiisa bilowday dowladdii dhexe isagoo qaybo ah ayayna dhacday. dhowr iyo labaatan sano ayuu qabyadaas ahaa oo arigu u xaroon jiray. Waqti aan fogayn ayay gabdho qurbajoog ah isu xilqaameen inay

Maxaa ka run ah warbixinnada foosha xun ee laga qoro Soomaalida Qurbaha?

Warbixin ka ay daabacday Boomerg oo looga hadlay waxtarka muhaajiriinta Maraykan  tago ayaa lagu sheegay in Kiinyaanku yihiin dadka saddexaad ee ugu shaqada iyo waxtarka badan soogalootiga Maraykanka. Gaana oo Afrika ah ayaa qaadatay kaalinta koowaad waxaan labo noqday Bulgeeriya oo Yurub ah. Waxaa sidoo kale toban hore soo galay dalalka Itoobiya oo afar gashay, Masar oo shan gashay, Nayjeeriya oo siddeed gashay iyo Laybeeriya oo sagaal gashay. Toban qowmiyadood ee ugu shaqada badan muhaajiriinta ku nool Maraykanka lix ayaa kasoo jeedda Afrika. Waxaan tobanka hore soo galin Soomaalida. Sidoo kale soomaalidu safka hore oogama jirto muhaajiriinta ugu aqoonta badan. Afrika Masar iyo Natjeeriya ayaa kaga jiro tobanka hore xagga aqoonta. Marka walba oo lasoo hadal qaado Soomaali waxaa lagu xariiriyaa, faqri, burcadnimo, aqoon la'aan, argagixisonimo iyo shaqo la'aan baahsan. Warbixin laga soo saaray waddamada Galbeed oo sawir quruxsan ka bixiso Soomaalida in la helo ma dhacd

Contact Form

Name

Email *

Message *