M dhabbaa Mise Way i dhuminayeen?

Waxaan ahay qof aad u nasiib daran Waxaan dhashay Kadib markii aan gacmeheena isaga tuurnay dawladii dhexe, waxaan ku dhashay dhul aad u barwaaqo badan balse dadkiisii laga indha saabay, Wali indhaha ma saarin dawlad uu dhulkeyga leeyahay. Waxaan ku hanaqaaday Intii ay soconayeen digaalidii sokeeye, waxaan ifka imid umadii soomaliyeed oo Kala irdheysan, Waxaan dadaal dheer ugalay inaan ogaada taariikhda dalkayga, Wax ma aqrin aqoonin balse midaas igama aysan hor istaagin inaan dalkayga taariikhdiisa soo helo. Waxaan Wareeystey dadka iga waawayn, waxaan mar waliba ka maqli jiray "Alla yaa dawladii dhexe noo soo celiyo". Waan waydiiyay waxyaabaha ay ooga jeedaan ereyadaan ay mar waliba ku taahaayaan Waxay iiga sheekeyeen Wax aan Maskaxdayda  Marnaba ka dhaadhaci karin, Waxay iiga sheekeeyeen Dad Aduunka Madaxiisa joogey maantana minja isku badalay.

      Waxay igu dheheen: waxaan kamid ahaan jirnay dawladaha Afrika oogu quwada badan waligeen quursi lama aanan kulmin Waxaan lahaan jirnay qab aad u wayn ciddii isku dayda inay quwad nagu qabsado waxaan U meerin jirnay cashir ay aad ooga qoomameeyaan, maantase maye! Waxaan kamid nahay dawladaha oogu liito Caalamka, Qaran na mideeyo ma lihin, Dadka waxaa qalbigooda dhexdagay qabyaalad qurun iyo qof jecleeysi , qof waliba waxaa uu rabaa  qas iyo qalalaaso ka dhacday gobol hebel inay dhagihiisa Maqlaan Markaasna uu ku diirsado, Dhabna uu u dhoolacadeeyo,

    Waxay igu dheheen: Waxaan lahaan jirnay ciidanka oogu adag afrika waxay Caan ku ahaayeen Geesiminmo Markii ay jaanta isla helaan cadawga dib ayuu u guran jiray nin walibana Wuxuu sii raadsan jiray godki uu ku dhuuman lahaa, Marki ay Isla helaan dhawaaqii lagu yaqaanay Cadawga wuu jarayn jiray, Waxay ahaayeen rag naftood hurayaal ah, Dalka ayaa ooga qiima badnaa naftooda , Waxaa ku jiray kumanaan lamid ah XALANE, waxay ahaayeen Ma soo jeestayaal aan baqin Geerida ayay ka jeclaayeen inay Sheeda ka daawadaan dalkoodi oo gunimo ku jiro , Waxaan lahayn ciidamo ilaaliyo baddeena, Xeebaheena iyo gunta baddeena midna si sharci darra ah loogama kaluumaysan jirin.

 Waxaaan leheen ciidamada cirka, Hawadeena Anaga ayaa maamulam jirnay cid sharci darro u isticmaashana ma jiri Karin. Hadase maye! Ciidankii Tilmaamahaas lahaa ma jiro, Way baabe'een, Waxaa badalay Rag kale oo magaca ciidanimada u fahmay qori In la qaato laguna noolaado (FG:  Marabo inaan ciidmada maanta joogo tilmaamo xun ku sheego waayo Run ahaantii kuwi hore waxba kama badalnaa iyaguba dhib ooma yaro)

     

       Waxay igu dheheen waxaan lahaan jirnay warshada wax waliba noo soo saaro,Waxaan leheen warshadii sokorta ee ku tiilay jawhar, waa warshadii1919-kii ay shirkad talyaani ah noo asaastay , Wa warshadii nalaga siyay 50% Sanadkii 1960kii, Umada soomaliyeed baahida ay u qabtay sokorta waxaa dabooley warshadaan Wax sokor ah dibada ugama aan Baahan jirin. Waxaan lahaan jirnay warshadii cusbada ee xaafuun Cusbo dal shisheeya Noogama imaan jirin Anaga ayaa isku filneeyn. Waxaan lahaan jirnay Warshada caanaha ee ku Tiilay magaalada Mugdisho Waxay soo saari jirtay 10.000 litre oo caana ah maalintii. Waxaan leheen warshadii kaluunka ee fadhigeedu ahaa Laasaqorey  waxay soo saari jirtay In kabadan 5,000 tons oo qasacadood oo Tuuno ah sannadkii. Waxaan sidoo kale lahaan jirnay warshadii sokorta ee Mareerey, Mareerey waxay ku taal degmada Jilib gobolka Jubbada dhexe, Waxaan lahaan jirnay inkabadan intaan Hadase maye! Hadii aan u baahano Koob aan shaah ku cabno waxaan u doonanaa Dalal shisheeye.

      Waxay igu dheheen: Da'yarta soomaliyeed waxay u dareeri jireen waxbarasho Kuwa Aan awoodin inay dhiibaan qarashaadka Waxbarashada iyo kuwa awoodayba waxaa halmar la wada qaadan jiray buug iyo qalin, Waxaa la furey Dugsiya wax lagu barto Si lacag la'aan ah waxaa taakulayn jirtay dawladeenii aan sida wayn u tabnay , Ardayda waxay wax ku baran jireen manhaj midaysan, Gobollada dalka oo idil isku wax ayaa lagu baran jiray, Waxaa Naloo dhisay jaamacadii la magacbaxday Jaamacadda maddau soomaaliyeed Waxayna noo soo saartay aqoonyahana dhan waliba ka dhamaystiran mid walibana uu takhusus muhiima haysto, Waxaa hal mar si iskumid ah hal dhinac looga soo wada jeestey La dagaallanka jahliga. Waxaana tusaale wanaagsan ugu filan Ololihii Horumarinta Reer Miyiga ee lagu cirib tirayey jahliga oo uu ugu horreeyo wax qoris iyo aqrin la’aanta, taas oo ciribteeda la mahdiyey.....Hadase maye !! Wixi ayaga ahaa ma jiraan Daryeelkii aqooneed meesha wuu ka baxay, Aqoonyahanadi iyo macalimiinti waxay u hayaameen dalka dibaddiisa, Jahligi ayaa awoodiisii soo ceshtay Aqoonti iyo waxbarashadiina tirtiray oo baaba' iyo hoog ku idleeyey.

    waxay igu dheheen: Dadka soomaaliyeed waxay aaminsanaan jireen Waxa la yiraahdo midnimo, wada dhalasho Ayaa si wayn ooga dhaadhacsaneyd, waxa lagu abtirsan jiray Hal qabiil oo layirahdo "SOOMAALIWAYN" Ninka koonfur ka hayaamo Hadii uu gabalka oogu dhaco Waqooyi halkaa ayuu ku gashiimi jiray sidi asagoo gurigiisa joogo ayaa loola dhaqmi jiray Galkacayl,Walaaltimo,iyo gobonimo ayaa lagu soo dhawayn jiray,.....Hadase maye Jacaylkii Waxaa badalay nacayb, Dadki sokeeyaha ahaa waxay isku badaleen shisheeye; Hadii aad gurigaaga ka baxdo ma jirto meel aad naftaada ku aamini karto, Magicii soomaliwayn waxaa badalay qabyaalad; Dadkii Waxay isku noqdeen dhurwaa ayaga dhexdooda ayaa is cunaayo Mid waliba walaalkiii ayuu Cadow u soo adeegsaday

     Waxay igu dheheen: Waxaan ku naaloon jirnay amni xasilooni Wax layirahdo cabsi ama baqdin ma jirin ; Madaxweynaha markuu u safraayo baydhabo wuxuu ku aadi jiray baabuur,  Ciidan shisheeye ma daba socon jirin, Wax laga baqo waqtigaas ma jirin, Isbaaaro Iyo jodgooyo lama aqoon, Qarax lagama baqi jirin,.....Hada se Ma jirto xasilooni iyo amni midna,  Madax warkeeda iska daa aqoonyahanka Jid kuma uu safri karo suxufi iyo waxgaradka bulshada magaalada xasilooni kuma dhex mari karaan,  xaragadi aan Meel waliba ku mari jirnay Maanta ma jirto, Maalin  waliba waxaa dhagahaaga kusoo dhacaayo Hebel ayaa Lagu dilay Meel heblo, Madax jibis ayaa Toogtey Saxafi hebel , Arday Ayaa xafladii qalin jibintooda lagu qarxiyay, Hooyo ayaa lagu xoogey Meel hebel, IWM.

   waxay igu dheheen :Waxaan lahaan jirnay madax Aduunka magac iyo sharaf wayn ku leh, Madax Maamuus iyo milga leh, Waxaa loo Aqoonsanaa libaaxyadii africa, Cidi kuma amar taaglayn jirin, Cid u goodin kartaana ma jirin, Waxay ahaayeen Madax dalkooda ayaga u taliyo reer galbeed iyo shisheeye Fikirkooda kuma aysan shaqayn jirin, Wadan jacaylka ayaa wax waliba ooga qaalisanaa, Lacag walibo oo loo sheega way ku fara adkaayeen ilaalinta kheyraadka dalka, Ciidama shisheeye kuma aysan faani jirin Oo waxay dhisteen ciidan soomaaliyeed oo rumaysnaa dalkooda iyo dadkooda, Waxay ahaayeen madax xushmo qadarin iyo kala danbayn ku shaqeeyo, ma jirin madaxweyne iyo reysulwasaara isku dhagdhago, waxaa ay meel iska dhigeen qabyaalad iyo qolo jecleeysi.....Hadase Maye!!! Waxaa badalay Madax aan Naftooda u qirsanayn inay aduunka qiimo ku yeelan karaan, Kama dhaadhacsano inay Aduunka la tartami karaan, Waxay ku shaqeeyaan fikir shisheeye, Waxay ku guuleysan la'yihiin inay ka maarmaan dawlada lamid ah, Waxay Dakhligi dalka soo gali lahaa ku beerdareeyeen Ciidamo shisheeye oo aan Dalka wax Faaiida ah u haynin, Waxay Dhaqan ka dhigteen is qabqabsi siyaasadeed, Wadanki ayeey lacag siisteen, Baddi wayneed ayeey gateen, Hadana waxay xaraashi rabaan wadanki oo idil, Aduunka Oo idil wuxuu u tartamayaa kheyraadka dalkeena ka buuxo ayaguse Ma ku baraarugsano, Midki lacag badan u balanqaado ayeey xagiisa u bataan.

      Waxay igu dheheen: Baasaboorkeena wuxuu kamid ahaa baasaboorada oogu xooga badan Guud ahaan qaarada africa, Dal waliba ayaan ku gali jirnay, Wuxuu lahaa qiimo aad u sareeya wuxuu ka soo dhex muuqan jiray Baasaboorada caalamka......Haddase maye Baasaboorkeena dawladaha Aqoonsan waa fara ku tiris waa dawlada aan aad u badneen, Danta waxay nagu kaliftay inaan dalkeena inkirno oo aan baasaboor shisheeyo qaadano, Dadki soomaaliyeed Waxay daadsanyihiin dunida dacaladeeda oo ku dayacanyihiin waxay ku jiraan qoxooti, Somaliyadai qoxootiyada marti galin jirtay maanta waxay isku badashay in ayada qoxootigeeda lala daalaa dhaco.

     waxay igu dheheen : Waxaan ahaan jirnay dad mideysan, Dad rumaysan Jiritaanka "SOOMAALIWEYN" Waxaan ka koobneen Gobolo badan gobol waliba wuxuu kaabi jiray gobolka kale xag dhaqaale xag caafimaad xag waxbarasho xag daaqsin iyo Waliba Xag Ilaalin, Gobol kamid ah gobolada dalka hadii ay dhibaata ka dhacdo midka kale ayaa u gargaari jiray garabna siin jiray, Nin waliba wuxuu naftiisa u huri jiray Dhul walba oo soomaliya ka tirsan Uma aysan kala soocneen gobolkaana i xigo iyo midkaa baa ree hebel dagaa kamana dhaadhici karin ........ Hadde se Maye. Soomaliwayn waa lakala  qaybiyay Gobol waliba waxaa galadaal laga raacshay "LAND" Gobol waliba waxaa loo dhiibay Calalo iyo maryo midibo aan la fahmayn lagu xardhay laguna yiri waa calankiini, Waxaa la dhex dhigay xuduudo, Gobol gobol ugudbi karo majiro, Hadii gobol gobol la daris ah dhibaato ku dhacdo wuu ku maadaystaa Oo uu ku farxa dhibaatadiisa, Raxmadi ayaa hal mar laga siibay Cid cidi u turaysaa ma jirto "SOOMALI BAAN AHAY" Marki aad tirahdo waa lagula yaabi doqon aan waxba garanayn ayaa laguu arki.

      Waxay igu dheheen dalkeena maalinbo maalinka xigo waxaa ku sii kordhaayey bilic iyo qurux, Wadooyinka waxaa la saaray Laamiyo, Dadka danyarta ah waxa loo dhisay guryo ay ku hoydaan, Agoonta waxay lahaan jireen guryo Ay bilicdooda heer-sare tahay, Waxaa La dhisay Dekado Lamid ah kuwa caalamka ka dhisan, Waxaa Si qurux badan loo dhisay Gegida ay dayuuradaha kusoo dagaan, Waxaa Dalka laga hergilayay mashruucyo wax soo saar leh, Waxaa kamid ahaa beeraha, Umada soomaliyeed oo idil baagamuudo ma aysan aqoon, Qof waliba Markii uu ooga dilaaco ayuu shaqo Aadi jiray. Hadase Maye Wadanki maalinba malinka xigo Waxaa ku sii fido burbur, Dawladii xarumeheedi waa la boobey oo dad ayaa xoog ku dagan, Madaxtooyadi bilicdi ay lahaan jidhay malahan, Shacabki soomaaliyeed waxaa saameeysey baagamuudo, Ardayga somaaliyeed marka uu jaamacada dhameeyo Waxu isku diyaariyaa tahriib waayo sbaqo ma heleyo.

      Waxay igu dheheen:  Waxaan leheen dhaqan Aan ku faano, Dhaqan aan kaga sareeyno Dalalka asaageena ah, Wax walibo waxaa ka muhiimsanaan jiray dhaqankeena, Luuqadeena waxay ahaan jirtay luuqada 1aad ee dalka, Xafiisyada dawlada waxay Wax ku qori jireen Af-soomaliga, Waxaan lahaan jirnay akaademiyad u xilsaaran hor marinta Luuqadeena hooyo, Buugaagta wax laga barto waxay ku qornaayeen Af-soomaali. Hadase Maye! Dhaqnki waa la tuurey, Waxaan Dhaqankeenii ka door bidnay dhaqan shisheeye, Waxaan Qiimo tirnay luuqadeeni, Af-somaligi wuxuu Isku badalay Luuqad aan diiwaan gashaneeyn.

      Aniga Waan yaabanahay, ma dhab baa mise way i dhuminayaan? Umadii soomaliyeed ee maqaamkees taagneed maxaa hoos u riday? Haduuse alle xukumay maxay ooga soo kaban la'dahay? Dadka soomaliyeed qalbiga way kawada ooyayaan laakiin Afkooda inay midnimo soo mariyaan way iskala xushoonayaan Maxaa keeney xishoodkaas?

Dhalinyaradii hore way fakiri jirtay, Waxay qayb libaax leh ka qaadan jireen horumarinta dalka, Waxay Qayb mug leh ka qaateen xoriyadeenii, Maxaa ku dhacay dhalinyarada maanta? Ma qabiil ayaa kala waynaaday Wadankoodii iyo dhulkoodii? Aduunka Ma jiro wadan la guumaysto 2017 Laakiin wadankeena guumaysi ayuu ku jiraa, Waxaa na guumaysto dawlada aan anaga xoriyadeedii u soo dhicinay, Dalkayaga wax difaaco ma la waayay?

Dadkayga wax u gargaaro ma la waayay? Goormaa laga bixi dowlad heblaa wadato, dowlad heblaa soo dirtay, dowlad heblaa taageerto? Goormaa istaagi dhiigga dadkayga ee bilaashka u dadaadanayo? goormaa la heli dad madax bannaan oo danahooda, midda dadkooda iyo midda dalkooda ka hormariyo midda dalalka shisheeye?

W/Q: Abdulahi mohamed yusuf Cigaal

      abdallelihle@gmail.com